23. Една умирачка
Само едно знам за смртта: означува крај на еден живот за никогаш одново да не се роди ист. Да, збогување со овоземниот живот, исчезнување од него и долга болка, може да се согласам и непребол на најближен или на неколцина најближни. Не сакам да се изјаснувам за ослободување на душата од телото, за задгробен живот, за реинкарнација. Ниту верувам, ниту не верувам, ниту се согласувам, ниту не се согласувам за што било во врска со нив. Ниту ми значат нешто, ниту не ми значат.
Имам личен беспоговорен став за постоењето на заумниот свет, наспореден или испреплетен со стварниот. Верувам во него, им верувам на творците кои убедуваат дека кога творат се на граница помеѓу нив, најчесто едновремено и во едниот и во другиот. Притоа, не мислам телесно, материјално или духовно, туку како состојба и израз на мигновена или долготрајна творечка енергија. За неа би можел да зборувам долго, да раскажувам надолж и нашир, ама сега не сум баш расположен.
Сакам да промислувам за умирачката и да раскажам една. Мислам дека е тоа разбирливо за секој што разбра дека по долга умирачка умре творец. Според мене голем, великан. Нема потреба да го именувам или да го откривам неговото творештво. Оној што не ја забележал неговата смрт, не го признава за таков. Напротив, го смета за минорен, безначаен, смртник како секој. Што во нашево време е за жал сè поочевидно кога е збор за творците; нивната смрт се проследува само со соопштување и постетување на од него создаденото. А тоа, пак, е сосем неважно и за умирачката и за умирањето.
Му ја знам умирачката на големиот творец од почеток до крај, од почнувањето на неизлечивата болештина до неговиот последен издив. Бев со него дење-ноќе кога веќе се знаеше и тој знаеше уште колку му било пишано. Го држев за рака, го миев, го чистев; го соблекував, облекував, го пресоблекував; му зборував, му одговарав што знам за што ќе ме прашаше; му ги давав лековите за смирување на болката. На секаков начин се обидував да му помагам да потстане и да направи чекор-два дури имаше снага и да се подисправи во претсмртната постела кога веќе немаше. Сигурен сум дека и нему му олесна смртта како на мене, на ближните, на пријателите и на понекој познајник. Зашто умре со насмевка на белото испиено лице.
Одвреме-навреме се навраќаше на умирачката воопшто, посебно на неговата, и го кажуваше истото што го мислам јас за неа:
-Кога узнав дека ме фатила, за гуша ме зграпчила неизлечивава болештина, најмногу се мислев колку ќе ми трае и каква ќе ми биде умирачката. За смртта знам, иста е за сите, со сите. Како мигот кога гасне свеќа. Намерно ја спомнувам свеќата оти токму таа ѝ е најблиска според смислата и значењето на нејзиното користење пред и по смрт, па и при умирачка…Ќе ти признам дека се плашев и се плашам од умирачката. Знаев и знам за болењето, па го пречекував и го пречекувам некако олеснително. Баш дека знаев и знам. Кога е неиздржливо ќе земам лек, ќе ми дадеш, знам дека дојдов до морфиум, и тоа е тоа. Кога ја мислев умирачката, освен колку ќе трае и каква ќе ми биде едновремено мислев и на тебе, ближните, пријателите и познајниците. Колку и до кога со неа и тебе и нив ќе ве измачувам. Затоа барав да ме однесете во болница, во геријатрија, не да умирам дома. Не ме послушавте, не ме слушате, и тоа е тоа.
Сосем се согласувавме во врска со умирачката. Дека ниедна не е лесна, а една е потешка од друга според долготрајноста на болештината или траењето на остарувањето. Да, и остарувањето е постапна умирачка. Што е прво, а што последно? Секако дека е прво навраќањето во минатото, на важните и помалку важните приклученија, преживувања, надминати состојби и ситуации, на убави и грди, мачни и лесни заеднички моменти со други. Пред последното е снеможењето, губењето на силата, слабеењето на снагата, при неизлечива болештина може и свесноста. Последно, наедно најболно и најтажно е простувањето со животот. Да, тоа. Некои во молк, некои со некаков гест, некои со рамнодушен поглед, некои со спокојна или весела насмевка. А некои во претсмртен час со грчовита борба за воздух проследена со испрекинат, па одвај чуен, шепотлив говор и најнакрај со неколку задушени зборови.
Умирачката на големиот творец од првото, навраќањето на минатото, до последното, простувањето со животот, траеше од точно напладне до почетокот на квечер. Од кога ми побара да запалам свеќа и да ја ставам над неговото зглавје, па точно до моментот на нејзиното гаснење. При грчовитата борба за воздух успеа да ми докаже дека смислата и значењето на нејзиното користење при умирачка е во пламенчето кое станува од жаровито црвено прво сè побело, па сè попепелаво; со сè поиздолжен, потенок кадеж и едновремено постапно негово намалување и нејзино солзливо топење.
Пред последниот издив успеа низ шепот да ми порача:
-Моето дело веќе не е мое. Веќе е ничие.
