Потребно време за читање: 3 минути

Безработицата или невработеноста е присутна во поголема или помара мера во секое општество, во сите држави, без можност целосно да се совлада. Се чини дека ќе остане макар во најмал процент и во која било форма како загрозувачки придружник во животниот, а пред сѐ на работниот циклус на човекот. Заложбите и активностите на секоја власт, на секоја влада се таа да се намалува, да се намали до поднослив процент кој нема да го загрози севкупниот развој, а од друга страна да не предизвикува егзистенцијални, социјално-економски и секакви други лични и колективни проблеми.

Невработеноста е средишен проблем на современите пазарни економии. Кога е висока, ресурсите се растураат, а надниците, платите-личните доходи на луѓето паѓаат. Се разбира, во текот на тие периоди економските невољи ги погаѓаат и ги чувствуваат луѓето и нивните семејни животи.

Високата невработеност влијае врз намалувањето на БДП (Бруто домашен производ), а тоа значи дека не се користат ресурсите колку што е тоа можно, па не постои можност да се произведуваат добра и услуги кои ќе им овозможат на луѓето да преживуваат и уживаат. Загубите во период на висока невработеност се најголеми документирани загуби во современата економија.

Прочитај и за ... >>  Бизнис, деловна способност, ризик

Иако економскиот трошок на невработеноста е висок, какви било пари не можат адекватно да ги прикажат хуманиот, социјалниот и психолошкиот данок во периодите на трајна принудна невработеност. Психолошки студии укажуваат дека отпуштањето од работа е еднаков травматски настан како и смрт на близок пријател или неуспех на училиште. Невработеноста неретко доведува до губење на самопочитта, до одредени ментални болести, проблеми во рамките на семејството и распаѓање на бракови. Утврдена е поврзаност помеѓу растот на стапката на невработеност и растот на стапките на криминалитетот и самоубиствата.

Што е безработица или невработеност (англ. unemployment, фр. chomage, ит. disoccupazione, гер. Arbeitslosigkeit)?

Станува збор за состојба кога работоспособни лица што сакаат да работат и бараат работа според своите знаења-стручност, способности и искуство, немаат можност да ја најдат за да се вработат и да обезбедат наемнина, плата-личен доход или некој друг надомест за својот труд, а за да обезбедат издршка за себе и за своето семејство. Невработени лица се постари од 16 години.

Со апсолутна невработеност го нарекуваме точниот број на невработени лица, а со релативна стапката на невработеност, односно соодносот помеѓу невработените лица и работната сила. Притоа под работна сила се смета збирот на вработени и невработени.

Прочитај и за ... >>  Најзначајни поими од е-бизнисот

Невработеноста се искажува со тн. стапка на невработеност, која претставува број на невработени работници поделен со вкупниот број на работоспособно население (работоспособни се сметаат лица помеѓу 16 и 65 години). Се искажува во проценти.

Безработицата добива форма на релативен вишок на население. Постојат две основни причини за неа:

1. Цикличен карактер на стоковото производство.
Промените во стопанската активност во определена пропорција се одразуваат на вработеноста и невработеноста. Во услови на криза (рецесија) невработеноста е висока, а во услови на подем е најниска.

2. Техничко- технолошки развој, односно акумулација со зголемен органски состав на капиталот.
Со воведувањето на помодерни и пософистицирани техники и технологии во производството настанува релативно намалување на побарувачката за работна сила. Се јавува технолошка невработеност или технолошки вишок на работна сила.

Се разликуваат следните форми на невработеност: циклична (доброволна и принудна), технолошка, фрикциска, стагнатна, структурна, течна, латентна или прикриена, сезонска, аграрна пренаселеност.

Цикличката постои кога вкупната побарувачка за работа е ниска. Тоа значи дека вкупната потрошвуачка и аутпутот паѓаат, па невработеноста расте практично секаде.

Фрикциската невработеност настанува поради непрестано движење на луѓето помеѓу региони и работни места или низ различни фази на животниот циклус. Бидејќи фрикциско невработените работници често ги менуваат работните места или бараат подобри, некогаш се смета дека се тие доброволно невработени.

Прочитај и за ... >>  Инвестиции

Структурната невработеност означува расчекор помеѓу понудата и побарувачката за работници. Тој може да настане затоа што побарувачката за еден вид на работа расте, додека за некој друг вид се намалува, а понудата не се прилагодува брзо.

Кај земјите во развој безработицата се јавува на специфичен начин: поради наследената заостаната структура во стопанството, скудност на капитал и неможност скоро да се создадат продуктивни работни места, од техничко-технолошкиот развој што релативно ја намалува побарувачката за работна сила, од несоодветната економска политика, од некористењето на повеќе смени во текот на денот и др.

Освен видливата, беазработицата се јавува и во скриена форма. Видливата се искажува со бројот на оние што се регистрирани дека бараат работа; невидливата-скриената, пак, преку тоа што стопанските и нестопанските субјекти употребуваат повеќе работна сила отколку што тоа го бараат трехничко-технолошките мерила, па привидно изгледа дека бројот на вработените е помал. Скриената уште се нарекува економски вишок на работна сила, што влијае врз продуктивноста на трудот, економичноста, рентабилноста и мотивираноста на вработените за работа.

 

Извор: фото

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here